محرمیت در معماری خانه های دزفول (مطالعه موردی:دوران قاجاریه)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه معماری، دانشگاه صنعتی جندی‌شاپور دزفول، دزفول، ایران. نویسنده مسئول

2 استادیار گروه معماری، دانشگاه صنعتی جندی‌شاپور دزفول، دزفول، ایران

3 استادیار گروه معماری، دانشگاه صنعتی جندی‌شاپور، دزفول،دزفول، ایران

4 دانشجوی کارشناسی ارشد معماری، دانشگاه صنعتی جندی شاپور دزفول، دزفول، ایران

چکیده

معماری ساختمان ها برای پاسخ به نیازهای فرهنگی و محیطی افراد طراحی شده است، هر بخشی از جامعه در طرح این معماری تاثیر می گذارد. تأکید اسلام بر محرمیت و حجاب سبب شده که این مشخصه بر تمامی ابعاد اجتماعی و فرهنگی که یکی از نمودهای آن معماری است اثر گذارد .محرمیت نه تنها ضوابطی را علاوه بر ضوابط دیگر بر مسکن سنتی اعمال کند، بلکه به عنوان مهمترین معیارهای ساخت قلمداد شود.
هدف اصلی این پژوهش شناخت میزان و اهمیت محرمیت در معماری خانه های دوره قاجاریه است که خانه های سنتی شهر دزفول به عنوان نمونه‌ انتخاب شده است. دزفول از گذشته به عنوان شهری دارای مردمی مذهبی و پایبند به اصول اسلامی شناخته شده است. محرمیت یکی از ویژگی اصلی خانه های این شهر است که در این مقاله مورد بررسی قرار می گیرد. سوال اصلی پژوهش عبارت است از: "عوامل و عناصر مؤثر در شکل گیری محرمیت در خانه های سنتی دزفول در دوره قاجار کدامند؟ روش تحقیق مورد استفاده توصیفی- تحلیلی می‌باشد که با مطالعات کتابخانه ای در زمینه محرمیت، معماری شهر دزفول و دوره قاجار و همچنین با مطالعات میدانی به صورت حضور مستقیم محقق در خانه های سنتی دزفول انجام گرفته است. در این پژوهش هشت خانه سنتی شاخص که به روش نمونه گیری غیراحتمالی وضعی انتخاب شده اند؛ مورد مطالعه، تجزیه و تحلیل قرار گرفته اند.
نتایج تحقیق نشان می دهد که تفکیک و تقسیم فضاها در خانه های سنتی دزفول به دو بخش اندرونی و بیرونی بوده و نحوه عرصه بندی عمومی و خصوصی فضاهای خانه، بکارگیری و استفاده از ایوان سرپوشیده، راهروهای میانی و واسط میان فضاها، فضای پیش ورودی اتاق ها، پنجره های کنترل شده و آستانه ی کوتاه در و تمهیدات مشابه، سبب ایجاد محرمیت در خانه های سنتی دزفول شده است. همچنین معماران، با ایجاد سلسله مراتب حرکتی، ایجاد فضاهای واسط جهت عدم دسترسی مستقیم به فضاهای خانه و تمهیدات مختلف معماری، باعث شکل گیری و رعایت قلمرو محرم بودن، شده اند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Privacy in Architecture of Dezful Houses (Case Study: Qajar Era)

نویسندگان [English]

  • k Momeni 1
  • K. Attarian 2
  • Mohammad Didehban 3
  • Maryam Vesal 4
1 Assistant Prof. of Architecture, Jundi-shapur University of Technology, Dezful, Iran, (Corresponding Author).
2 Assistant Prof. of Architecture, Jundi-shapur University of Technology, Dezful, Iran.
3 Assistant Prof. of Architecture, Jundi-shapur University of Technology, Dezful, Iran.
4 M.A. Student of Architecture, Jundi-shapur University of Technology, Dezful, Iran.
چکیده [English]

 
Architecture is designed to answer people's cultural and environmental needs. every part of society affects this architectural design. Islam's emphasis on privacy and veil causes has led to domination and great effect of these two factors on all social and cultural dimensions - architecture being one of its manifestations.  Privacy not only exerts other criteria to traditional housing, but is also considered as the most important factor of housing construction.
The main objective of present study is to understand the level and importance of privacy in the Qajar period housing architecture and traditional houses of Dezful city were chosen as a case study. Dezful is known as an era with religious people and very bonded to Islamic principles from the very past. Privacy is one of the main features in traditional houses of this city, the issue examined in this article. The main research question is: "what are the essential factors and elements of forming privacy in traditional houses of Dezful city in Qajar era? The research method is descriptive-analytical which applied was delivered based on library studies in the field and regard to privacy, urban architecture of Dezful and Qajar era and accompanied by field studies with direct observation of traditional houses of Dezful. Eight indexed traditional houses – which were chosen by Non Probability Sampling method -  were studied and analyzed in this study.
The results indicate that space is divided and separated in two “indoor and “outdoor” spaces in traditional houses of Dezful; and the division of private and public spaces of the hos, using loggia, central and connecting and interface corridors, room portals and waiting rooms, controlled openings and low height thresholds and similar solutions have led to forming and creating privacy in Dezful traditional houses. What’s more, architects have formed and created the private territory by creating various movement levels to circulate in spaces, creating interface spaces to prevent any direct access to the household’s environment and various architectural solutions and arrangements.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • culture
  • Privacy
  • Dezful Architecture
  • Dezful Traditional Houses
  • Qajar

مراجع

ابراهیمی نژاد، احد و فرشچیان، امیرحسین(1393). رابطه اخلاق و فناوری در معماری برای جامعه اسلامی، پژوهش‌های معماری اسلامی، دوره 1، شماره 4، 133-116.
اخوت، هانیه سادات(1392). بررسی تطبیقی ابعاد حریم در مسکن سنتی و معاصر با استفاده از مدل تحلیلیBDSR، مسکن و محیط روستا،  دوره 32،  شماره 142، 97-112. 
اسماعیلی مقدم، مهرنوش(1393 ). بررسی حضور نور طبیعی و محرمیت فضاهای دخلی خانه های درونگرای شهر یزد، اولینکنگرهبینالمللیفرهنگواندیشهیدینی، بوشهر، 21 خرداد 1393.
اصلاح چی، علی و میر دریکوندی، صبا(1392). آسیب شناسی و بررسی چالش‌های موجود در بافت تاریخی محله شاه رکن‌الدین دزفول و ارائه راهکارهایی در جهت بهبود آن، اولین همایش ملی معماری، مرمت، شهرسازی و محیط زیست پایدار .انجمن ارزیابان محیط زیست هگمتانه، همدان، 28 شهریور 1392.
 اهری، زهرا و امینی، شهلا (1371).  الگوی ساخت مسکن در شهرهای خوزستان، تهران: مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن.
بمانیان، محمدرضا، غلامی رستم، نسیم، رحمت پناه، جنت(1389). عناصر هویت ساز در معماری سنتی خانه های ایرانی «نمونه موردی خانه­ رسولیان یزد»، مطالعات هنر اسلامی، شماره سیزدهم،  57-68.
بوکهارت، تیتوس (1369). هنر مقدّس (اصول ها و روش ها). ترجمه جلال ستاری، تهران: سروش.
پیرنیا، محمدکریم (1381). شیوه‌های معماری ایران، تهران: سروش دانش.
حائری مازندرانی، محمدرضا (1388). خانه، فرهنگ، طبیعت: بررسی معماری خانه‌های تاریخی و معاصر، تهران: مرکز مطالعاتی و تحقیقاتی شهرسازی و معماری.
حمزه نژاد، مهدی و صدریان، زهرا (1393). اصول طراحی خانه از منظر اسلامی و الگوهای کاربردی معاصر، پژوهش‌های معماری اسلامی،­دوره­2، شماره­3،­58-76.
ریش سفید نوش آبادی، سجاد و هاشم پور، پریسا (1394). معماری از دیدگاه محرمیت در مسکن معاصر ایران، همایش ملی معماری و شهر سازی ایرانی اسلامی، اردیبهشت 94، 1-15.
سیفیان، محمد کاظم و محمودی، محمدرضا(1386). محرمیت در معماری سنتی ایران، هویت شهر، دوره 1، شماره 1، 3-14.
صارمی، علی­اکبر و رادمهر، تقی (1376). ارزش‌های پایدار در معماری ایران، تهران: سازمان میراث فرهنگی کشور.
 علی‌الحسابی، مهران و قربانی، ابوالفضل (1393)، بررسی ویژگی‌های فضای ورودی به عنوان مفصل و حریم بصری در عرصه‌های عمومی مجاور؛ نمونه موردی: بندر لافت، پژوهش‌های معماری اسلامی، سال دوم، شماره 5، 87-107.
 عمید، حسن (1361). فرهنگفارسیعمید،تهران: ابن سینا.
محمودی، عبدالله (1384). بازنگری اهمیت ایوان در خانه‌های سنتی(با نگاه ویژه به بم)، هنرهای زیبا، دوره 22، شماره 22، 53-62.
مرتضـی، حشـام(1387). اصـول سـنتی ساخت وسـاز در اسـلام، ترجمـه ابوالفضـل مشـکینی و کیومـرث حبیبـی،  تهـران: مرکـز مطالعاتـی و تحقیقاتـی شهرسـازی و معمـاری.
 مسائلی، صدیقه(1388).نقشه پنهان به مثابه دست آورد باورهای دینی در مسکن سنتی کویری ایران، هنرهای زیبا، شماره 37،  27-38.
 معماریان، غلامحسین(1394). آشنایی با معماری مسکونی ایرانی:گونه شناسی برونگرا، تهران: دانشگاه علم و صنعت ایران.
معماریان، غلامحسین؛ هاشمی طغرالجردی، سیدمجید و کمالی‌پور، حسام(1389). تاثیر فرهنگ دینی بر شکل‌گیری خانه مقایسه تطبیقی خانه در محله مسلمانان، زرتشتیان و یهودیان کرمان، تحقیقات فرهنگی، دوره سوم، شماره 2، 1-25. 
مهدوی نژاد، محمدجواد؛ منصورپور، مجید و قیدرلو، کمیل(1390). محرمیت در الگوی مسکن بومی و به کارگیری آن در معماری معاصر تهران، تهران: سازمان زیباسازی شهر تهران.
ولی زاده اوغانی، محمدباقر(1393).  اصول و اندیشه‌های اخلاقی در ساختار فضایی خانه‌های سنتی ایران اسلامی نمونه موردی: مطالعه محرمیت و حریم خصوصی، پژوهش هنر، سال چهارم، شماره 7، 47-60.
هاشمی، مجید (1390).  اصول حاکم بر حریم بصری خانه در اندیشه اسلامی«بازشناسی تاثیر قاعده لا ضرر بر ضوابط و مقررات معماری و شهر سازی مرتبط با حریم بصری خان» رساله دکتری معماری، تهران: دانشگاه علم و صنعت ایران.
References:
Ahari, Z.; Amini, S. H. (1992). Building Pattern of Houses in Cities of Khuzestan Provinces, Tehran: Road and Housing Development Research Center (Text in Persian).
Alalhesabi, M.; Ghorbani, A. (2014). Reviewing the Characteristics of Entrance Space as an Articulation and Visual Privacy in Adjacent Public Space, Case study: Laft Port, Researches in Islamic Architecture, Vol: 2, No: 5, pp:87-106, (Text in Persian).
Amid, H. (1982). Amid Dictionary, Tehran: Ebn-e-Sina (Text in Persian).
Bemanian, M.R.; Gholami Rostam, N.; Rahmatpanah, J. (2010). Identity Elements in Architecture of Traditional Iranian Houses “A Case Study of Rasoulain House in Yazd”, Islamic Art Studies, No: 13, pp: 57-68 (Text in Persian).
Burckhardt, T. (1990). Principes et Methods de l’art Scar’e, J. Sattari, Tehran: Soroush (Text in Persian).
Cheng,  X.  (2013).  Four Key Stones  of  Ecological  Aesthetic Appreciation,  Palgrave  Macmillan,  New  York,  pp: 221–236.
Ebrahimi, A.; Farshchian, A. (2014) The Relationship Between Ethics and Technology in Islamic Community Architecture, Researches in Islamic Architecture, Vol: 1, No: 4, pp:114-131, (Text in Persian).
Esmailee Moghadam, M. (2015). A Study on Presence Natural Light and Privacy in Internal Spaces of Yazd City Introverted Houses, International Congress on Culture and Religious Thought, Bushehr, 11th June, 2014 (Text in Persian).
Eslahchi, A.; Mir Darikvandi, S. (2013). Pathology and A Study of Exchanges in Historical Context of Dezful Shah Rokn-al Din Neighborhood and Presenting Solutions to Improve It, First National Conference of Architecture, Restoration, Urbanism and Stable Environment of Environment Evaluators Association of Hegmataneh, Hamedan, 19th September, 2013 (Text in Persian).
Hashemi, M. (2012). Principals Ruling the Visual Privacy of Houses in Islamic Thought “A Review on The Effect of No-Harm Principal on Architecture and Urbanism Principals Related to Visual Privacy of the House”, Tehran: Iran University of science and Technology (Text in Persian).
Hamzenezhad, M.; Sadrian, Z. (2014). Housing Design Principals of Islam and Other Contemporary Usable Patterns, Research in Islamic Architecture, Vol: 2, No: 3, pp: 58-76 (Text in Persian).
Haeri, M. (2009). House in Culture & Nature of Iran, Tehran: Urban and Architecture Research Center (Text in Persian).
Leydecker, S. (2013). Designing Interior Architecture, Basel.
Mahdavinejad, M.; Mansoorpoor, M.; Gheydarloo, K. (2011). Privacy in Local Housing Model and Its Usage in Contemporary Architecture of Tehran, Tehran: Tehran Beautification Organization (Text in Persian).
Mahmoodi, A. (2005). A Reviwe on Importance of Porch in Traditional Houses (Case Study: Bam),HONAR-HA-YE-ZIBA, Vol: 22, No: 22, pp:53-62 (Text in Persian).
Masaeli, S. (2009). Hidden Plan, the Consequence of Religious Beliefs in Traditional Desert House of Iran, HONAR-HA-YE-ZIBA, No: 37, pp: 27-38 (Text in Persian).
Memarian, Gh. (2015). An Introduction to Iranian Residential Architecture: Extrovert Typology, Tehran: Iaran University of Ccience and Technology (Text in Persian).
Memarian, GH.; Hashemi Taghr Oljerdi, M.; Kamalipour, H. (2010). The Impact of Religious on Organization of Houses, Iranian Culture Research, Vol: 3, No: 2, pp: 1-25 (Text in Persian).
Mortada, H. (2003). Traditional Islamic Principles of Built Environment, A. Meshkini; K. Habibi, Tehran: Urban and Architecture Research Center (Text in Persian).
Mortada, H. (2003). Traditional Islamic Principles of Built Environment, New York: Routledge Curzon.
Okhovat, H. (2013). Comparative Analysis in Privacy Aspects Between Traditional and Contemporary Iranian Houses Using BDSR Analytical Model, Housing and Rural Enviroment, Vol: 32, No: 142, pp: 97-112, (Text in Persian).
Pirnia, M. (2002). Iranian Architecture Methods, Tehran: Soroush Danesh (Text in Persian).
Rishsefid, S.; Hashempoor, P. (2015). Privacy in Iran’s Houses Architecture, The National Conference on Iranian-Islamic Architecture and Urbanism, May 10th, pp: 1-15 (Text in Persian).
Saremi, A.; Radmehr, T. (1997). Stable Values in Iranian Architecture, Tehran: Cultural Heritage, Handicrafts and Tourism Organization of Iran (Text in Persian).
Seifian, M.; Mahmoodi, M. (2007). Privacy in Iranian Traditional Architecture, Hoviatshahr, Vol: 1, No: 1, pp:3-14, (Text in Persian).
Valizadeh, M. (2014). Moral Thoughts and Principles in the Spatial Structure of Iranian Traditional Houses, Pazhuhesh-e Honar, Vol: 4, No: 7, pp:47-60, (Text in Persian).

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار