شمایل شناسی پیکره آدم (ع) در نگاره های سجده فرشتگان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای پژوهش هنر دانشگاه الزهرا

2 دانشیار دانشگاه هنر اسلامی تبریز

چکیده

نگارگران مسلمان در دوره‌های مختلف برای ترسیم پیکره پیامبران و ائمه از روش‌های گوناگونی بهره گرفته‌اند که علاوه بر بینش خود نگارگر، به‌نوعی نشان‌دهنده اندیشه‌ها و اعتقادات حامیان در زمان تولید اثر نیز بوده است. در میان حکایات پیامبران و مقدسین، حکایت سجده بردن فرشتگان بر حضرت آدم ازجمله صحنه‌هایی است که از سوی نگارگران با رویکردهای متفاوتی در نسخ متعددی به تصویر درآمده است.
مقاله حاضر که به روش توصیفی– تحلیلی به بررسی این نگاره‌ها می‌پردازد، تلاش می‌کند تا ضمن معرفی تمام نمونه‌های برجای‌مانده از این موضوع در نگارگری اسلامی، به استخراج شیوه ارائه پیکره آدم و نوع نشانه‌های بصری مورداستفاده نگارگران در دوره‌های مختلف نیز بپردازد. مطالعات انجام‌گرفته نشان می‌دهد که نگارگر مسلمان برای نشان دادن شخصیت مقدس و فرازمینی حضرت آدم، علاوه بر استفاده از نمادها و نشانه‌هایی که به‌صورت نشانه‌های قراردادی تقدس در نگارگری اسلامی درآمده، مانند استفاده از هاله مقدس، از عناصر و نشانه‌های دیگری نیز برای القای هر چه‌بهتر مفاهیم ذهنی خود استفاده کرده است. از میان این عناصر می‌توان به تخت و تاج خلیفه الهی، حضور فرشتگان با طبق‌هایی از نور و شعله مقدس و همچنین جایگاه خاص آدم (ع) در ترکیب‌بندی نگاره اشاره کرد.
 
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Iconology of Adam’s Figure in the Images with the of Subject Bowing Angles

نویسندگان [English]

  • Faezeh Javaheri 1
  • Mehdi Mohamad zadeh 2
1 Ph.D. Student of Art Research, Alzahra University
2 Assistant prof. of Tabriz Islamic Art University, Tabriz
چکیده [English]

 
Muslim painters have used different kinds of methods to portrait prophets in different ages which not only reflects the painters’ insights but also mirrors the belief of art patrons in the time of their creation. Among the allegories about the prophets, the story of angles bowing to Adam is depicted by painters in numerous manuscripts and different approaches.
Present paper, which has applied a descriptive – analytical method, is trying to introduce all of the remaining images with such subject in Islamic painting, while also extracting methods of representing the shape and figure of Adam and the visual elementsand signs used by painters in different ages. The studies indicate that Muslim painters not only used conventional symbols and signs that are known in Islamic painters, Such as holy aura but they also implied some other elements and signs, for representing the holy and sacred character of Adam, which are used for suggesting their objective mental concept. We can mention the divine Calipha’s throne and crown, angels’ presence with trays of light and holy fire and also the particular position of Adam in composition of the images among this element.
.
 
 
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Adams` Figurative Drawing
  • Angels Bowing
  • Islamic Painting
قرآن مجید
آژند، یعقوب (1387). مکتب نگارگری هرات، تهران: فرهنگستان هنر.
آژند، یعقوب (1384). مکتب نگارگری تبریز و قزوین مشهد، تهران: فرهنگستان هنر.
امیر حسینی، مرتضی خلج (1389). رموز نهفته در هنر نگارگری، تهران: نشر آبان.
سودآور، ابوالعلاء (1380). هنر دربارهای ایران، ت: ناهید محمد شمیران. تهران: کارنگ.
مهدی زاده، علیرضا (1394). مقایسه تطبیقی نگاره معراج در خمسه نظامی و فال‌نامه طهماسبی، جلوه هنر 14: 5-17
موسوی لر، اشرف السادات و یاقوتی، سپیده (1394). تبیین جلوه‌های تصویری آیات قرآن با تکیه بر نظریه هنری سید قطب، جلوه هنر 14: 25 – 33
هال، جیمز (1383). فرهنگ نگاره‌ای نمادها در هنر شرق و غرب. ترجمه رقیه بهزادی، تهران: فرهنگ معاصر.
یاحقی، محمدجعفر (1386). فرهنگ اساطیر و داستان واره‌ها در ادبیات فارسی، تهران: فرهنگ معاصر.
The Holy Quran
And, M. (2007). Minyaturlerle Osmanli Islam Mitologyasi, Istanbul: YKY.
Azhand, Y. (2005). Tabriz, Qazvin – Mashhad PaintingTehran:Iranian Academy of the Art (Text in Persian).
Azhand, Y. (2008). Painting School of HeratTehran:Iranian Academy of the Art (Text in Persian).
Canby, Sh. (1990). Persian Master, Marg Publication.
Hall, J. (2004). Illustrated Dictionary of Symbols in Eastern and Western Art, Behzadi, Tehran: Farhang Moaser (Text in Persian).
Khalaj Amirhoseini, M. (2010). Secrets Hidden in Islamic PaintingTehran: Aban (Text in Persian).
Mehdizadeh, A. (2015-2016). Comparative of “Levitation” (Miraj) Image on Khamseh of Nezami and Falname Tahmasebi, Jelve- Y -Honar, No:14, pp: 5-17 (Text in Persian).
Milstein, R.; Ruhrdanz, K.; Schmitz, B.(1999). Stories of The Prophet, California:Mazda.
Mousavilar, A.; Yaghooti, S. (2015-2016). Illustrative and Literary Manifestations Expression of Quran Verses Based on Artistic Illustration Theory By Seyed Qotb, Jelve-Y- Honar, No:14, pp:25-33 (Text in Persian).
Romana Romani, F. (2008). Ancient IslamWhite Star Publishers.
Soudavar, A. (2001). Art of the Persian Courts, M. shemiran, Tehran: Karang (Text in Persian).   
Yahaqqi, M. J. (2007). A Dictionary of Myths and Narrative Symbols in Persian LiteratureTehran: Farhang Moaser (Text in Persian).
Websites:
(www.gallica.bnf.fr)(2012/08/04)
(www.artbible.net)(2013/03/17)