تحلیل زیبایی شناسی قالی قم (بررسی قالی‌های جدید قم)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری پژوهش هنر دانشگاه هنر اصفهان، اصفهان، ایران

2 دانشجوی دکتری پژوهش هنردانشگاه شاهد، تهران، ایران

چکیده

در دهه‌های اخیر، قالی‌ قم به سبب زیبایی منحصر به فرد طرح، نقش و رنگ همراه با ابریشم و رجشمار بالا از شهرت و جذّابیت بهره‌مند بوده است. از این‌رو شناخت عوامل مؤثر جذابیت قالی قم از بُعد زیبایی‌شناسی با تکیه بر سه عنصر طرح، نقش و رنگ امری ضروری است. بدین سبب پژوهش حاضر با تجزیه و تحلیل بیش از صد نمونه قالی معاصر قم، با هدف بررسی دلایل زیبایی قالی این منطقه از نظر خریداران و تطبیق آن با مبانی زیبایی‌شناسی هنرهای سنّتی انجام شد. نتایج حاصل از نظرسنجی متقاضیان قالی قم نشان می‌دهد که رنگ و نوع رنگ‌بندی در کنار نوآوری در طرح‌‌های سنّتی، ظرافت، بافت منظم و جلای ابریشم، مهم‌ترین عامل زیبایی و جذابیت قالی‌های قم به شمار می‌آید، اما به‌رغم تنوع در طرح و رنگ، نقوش ریز و متراکمی که سطح ظاهری قالی را می‌پوشاند، از تنوع فرمی پایینی بهره‌مند است که تنها کاربرد اِشغال فضا و ایجاد تنوع رنگی را بر عهده دارد. به طور کلی نتایج نظر سنجی نشان می‌دهد، مؤثرترین عامل زیبایی در درجۀ اول به رنگ و چیدمان رنگی، در درجۀ دوم نوآوری در طرح و سپس ترکیب‌بندی نقوش وابسته است. این پژوهش توسعه‌ای به روش کتابخانه‌ای و همچنین میدانی انجام شد که به شیوه‌های اسنادی و پیمایشی، اطلاعات لازم به‌دست آمد و نتایج به روش توصیف و تحلیل محتوا بررسی شد. نتایج مطالعۀ مبانی زیبایی‌شناسی هنرهای سنّتی و تطبیق آن با قالی‌های قم نشان می‌دهد، به‌رغم وجود تغییرات و خلّاقیّت‌های بسیار، قالی این منطقه در بستر اصول هنرهای سنّتی رشد یافته و از منظر طرح، نقش و رنگ خارج از اصول نیست. اگر چه این قالی طی دو دهۀ اخیر، از اصل کاربردی بودن، سادگی و صمیمیت که از مشخصه‌های مهم هنر سنّتی است، فاصله گرفته و به هنری تجملی تبدیل شده است.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

An Aesthetic Reviwe of Carpets in Qom (A Case Study of New Carpets in Qom)

نویسندگان [English]

  • mohammad mehdi mirzaamini 1
  • mohammad reza shahparvari 2
1
2
چکیده [English]

 Carpets of Qom City have become very popular and attractive during past decades due to the unique beauty of their pattern, design and color in accompany with their silk and their course. There fore it is essential to know factors and elements of attraction in carpet of Qom from aesthetic point of view based on three main elements of design, pattern and color. Present research has analysed more than a hundred sampl of contemporary carpets of Qom, aiming to study why buyers believe in beauty of carpets from the erea and compare it with aesthetic principals of traditional arts. Results obtained from surveys among buyers of Qom carpets indicate that the most important factor for their purchase is color and colore design in accompany of innovation in traditional patterns, elegance, orderly texure and shininess of the silk which turns Qom carpet in to a beautiful and attractive product. Yet, despite the variation of design and color, there is a limitation of pattern in small and dense designs covering the carpet which only occupy the space and create a color variation. Generally the survey shows that the most important factor of the beauty is the color and color design in the first place, the seconed place goes to innovation in designad then the pattern's composition. Prrsent reseach is a developing study using laibrary sources and field work to gather data based on documentary and survey methods; results were studied in a descriptive- analytical manner. Results obtainedfrom studying traditional art aesthetics and their comparison with Qom carpets indicate that carpets from this regin have developed and matured on basis of traditional arts and its design, patternand color is still based on these principals despite many changes and innvations. Although these carpets have turned in to luxury art and gone far from principals of functionality, simplicity and intimacy during two past decades which are considered as impotant indexes of traditional art.
 
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Qom Carpet
  • Design and Pattern of the Carpet
  • Color Composition of the Carpet
  • Traditional Arts
آذرپاد، حسن و حشمتی رضوی فضل الله (1383). فرشنامه ایران، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
اشنبرنر، اریک (1384). قالی‌ها و قالیچه‌های شهری و روستایی ایران، ترجمۀ مهشید تولایی و محمدرضا نصیری،تهران: یساولی.
افشاری، مرتضی (1385). سنّت و هنر سنّتی، کتاب ماه هنر، 93 و 94، صص 86-93.
آیت اللهی، حبیب الله (1384). وجوه افتراق و اشتراک در مبانی زیبایی‌شناسی، سبک‌ها و ارزش‌ها، در هنر ایرانی- اسلامی و در هنر معاصر غرب، نشریه تحلیلی- پژوهشی نگره،( 1): 25-33.
آیت اللهی، حبیب الله (1384). نگره هنر انقلاب اسلامی، تهران: عروج.
بصام، سید جلال الدین (1392). فرهنگ فرش دستباف، تهران: بنیاد دانشنامه نگاری ایران.
بی نام (1381). فرش قم نگین فرش دستباف ایران، قم: سازمان جهاد کشاورزی استان قم.
چیت سازیان، امیرحسین (1388). نگاهی به تاریخ درخشان فرش کاشان، تهران: سروش.
حاج محمد حسینی، همایون و آیت اللهی، حبیب اله (1384) زیبایی‌شناسی فرش‌های روستایی ایران، نشریه علمی-پژوهشی گلجام،( 1): 61-95.
حصوری، علی (1389). مبانی طراحی سنّتی، تهران: چشمه.
دانشگر، احمد (1388). دانشنامه فرش ایران، کتاب دوم، تهران: مرکز ملّی فرش ایران.
دریایی، نازیلا (1387). زیبایی‌شناسی در فرش دستباف ایران، تهران: مرکز ملّی فرش ایران.
راغب اصفهان، حسین بن محمد (1390). مفردات الفاظ القرآن، قم: ذوی القربی.
ریخته گران، محمدرضا (1382). پدیدار‌شناسی، هنر، مدرنیته، تهران: ساقی.
محمدی افضل، نفیسه (1392). بررسی نقش ارتباطات در تحول و تطور طرح، نقش و رنگ فرش دستباف قم، تبریز: دانشکده فرش، دانشگاه هنر اسلامی تبریز.
معین، محمد (1390). فرهنگ فارسی، جلد دوم، تهران: ناس.
موسوی‌لر، اشراف السادات؛ یاقوتی، سپیده (1393). زیبایی شناسی کلام وحیانی قرآن کریم، جلوۀ هنر،( 12): 5-18.