بررسی سیر تاریخی تحول نقش نگاره بزکوهی در دوره ساسانیان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار، گروه گرافیک و طراحی دوخت، موسسه آموزش عالی گلستان، گرگان، گلستان، ایران

2 دانشیار گروه ارتباط تصویری دانشگاه الزهرا، تهران، ایران

3 استاد گروه پژوهش هنر دانشگاه الزهرا، تهران، ایران

چکیده

 
 
تحقیق حاضر یک تحلیل محتوایی را بر نقش نگاره‌های یافت شده بزکوهی متعلق به دوره زمانی پیش‌ازتاریخ تا ساسانیان ارائه نموده است. بر اساس نتایج به‌دست‌آمده حضور سبک طبیعت‌گرایی (ناتورالیسم)، گرایش به خارج کردن نقوش از شکل طبیعی و درجه بالایی از استیلیزه و تمایل شدید به‌واقع گرایی در دوره پیش‌ازتاریخ، آغازتاریخی و در دوره تاریخی دیده‌شده است. دیگر یافته نشان از تغییر جایگاه نقش بز از جایگاه رب‌النوعی مبتنی بر اسطوره‌ها، به جایگاه آئینی و نیز کاربرد تزئینی-تبلیغاتی، از دوره پیش‌ازتاریخ به دوره تاریخی، داشته است. این تغییر محسوس را می‌توان به شکل‌گیری نظام‌های پادشاهی و باورهای مذهبی حاکم بر جامعه (آیین زرتشت) نسبت داد. بعد غیرمتعارف برخی از عناصر نقش‌مایه‌ها، غالباً شاخ‌ها و نیز مشخصه حرکت به ترتیب از مهم‌ترین مشخصه‌های دوران پیش‌ازتاریخ و دوره تاریخی بوده‌اند.
 
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Cross-Historical Investigation on Goat Motif Design Evolution (5000 B.C.-The Sassanids Empire)

نویسندگان [English]

  • mahsa behnood 1
  • Effat o sadat Afzal tousi 2
  • Ashraf o sadat Mousavi lar 3
1
2
3
چکیده [English]

Present research is a contextual analysis on the goat motifs designs derived from a period between pre-history to Sassanid Empire (9000 B.C. to 651 A.D.). The studied cross-historical time period includes sub-periods of Pre-history (from 9000-3200 B.C.), Early History (form 3200-625 B.C.) and History (from 625 B.C.-650 A.D.) that covers the Epipaleolithic Era, Neolithic Era, Copper, Bronze and Iron ages, based on the classical chorological chart. A classification of dominant styles and images and function of image were presented in fallowing with respect to the study's sub-periods. Based on the results, style of natural processing with a high degree of reality (naturalism), an obvious tendency to move from naturalism with high degree of abstraction and a deep inclination toward realism can be found in pre-historic era (9000 B.C. to 3200 B.C.), the Beginning of history era (3200 B.C. to 625 B.C.) and in the history era, respectively. Partially exaggeration (in horn) and motion were the main characteristics belong to the pre-historic era and history era, respectively. Function changing from goddess role to the ritual, decorative and propaganda functions during the studied period was observed. This distinct transformation can be attributed to the formation of the Kingdoms and religious beliefs of the society (Zoroastrianism

کلیدواژه‌ها [English]

  • motif
  • Goat Motif
  • Naturalism
  • Stylized
  • Ancient Persia
  • Sassanid
 
 -آموزگار، ژاله (1380). تاریخ اساطیری ایران، تهران: انتشارات سمت.
-اپهام پوپ، آرتور (1380). شاهکارهای هنر ایران؛ ترجمه­ی پرویز ناتل خانلری، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
-اتینگهاوزن، ریچارد؛ یارشاطر، احسان (1379). اوج‌های درخشان هنر ایران؛ ترجمه­ی روئین‌ پاکباز و هرمز عبداللهی، تهران: انتشارات آگاه.
-افضل طوسی، عفت السادات (1391). گلیمحافظنگارهبزکوهی از دورانباستان، شماره 21، بهار 91، صص: 55-68.
-الیاده، میرچا (۱۳۷۴). اسطوره، رؤیا، راز؛ ترجمه­ی رؤیا منجم، تهران: فکر روز.
-رفیع‌فر، جلال‌الدین (1373). باستان‌شناسی (جزوه چهارم دانشنامه جهان اسلام)، بی‌جا: بی‌نا.
-ریاضی، محمدرضا (1382). طرح‌ها و نقوش لباس‌ها و بافته‌های ساسانی، تهران: انتشارات گنجینه هنر.
-فرهادی، مرتضی (1377). موزه‌هایی در باد، تهران: انتشارات دانشگاه علامه طباطبایی.
-کارنوی، آلبرت جوزف (1383). اساطیر ایرانی؛ ترجمه­ی احمد طباطبایی، تهران: انتشارات علمی فرهنگی.
-کوپر، جی. سی (1379). فرهنگ مصور نمادهای سنتی؛ ترجمه­ی ملیحه کرباسیان، تهران: انتشارات فرشاد.
-گدار، آندره (1345). هنر ایران؛ ترجمه­ی بهروز حبیبی، تهران: انتشارات پاد.
-گیرشمن، رمان (1370). هنر ایران در دوران پارتی و ساسانی؛ ترجمه­ی بهرام فره‌وشی، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی وابسته به وزارت فرهنگ و آموزش عالی.
- ــــــــــ (1379). سیلک کاشان؛ ترجمه­ی اصغر کریمی، تهران: انتشارات سازمان میراث فرهنگی کشور.
-ملک شهمیرزادی، صادق (1391). ایران در پیش‌ازتاریخ ایران، تهران: انتشارات سازمان میراث فرهنگی کشور.
 
-ناصری فرد، محمد (1388). سنگ‌نگاره‌هایایران، تهران: نشر فرهنگ.
-نگهبان، عزت‌الله (1378). حفاری‌های مارلیک (جلد اول)، تهران: انتشارات سازمان میراث فرهنگی کشور.
-واندنبرگ، لویی (1348). باستان‌شناسی ایران باستان؛ ترجمه­ی عیسی بهنام، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
-هال، جیمز (1380). فرهنگ نگاره‌ای نمادها در هنر شرق و غرب؛ ترجمه­ی: رقیه بهزادی، تهران: انتشارات فرهنگ معاصر.
-هینلز، جان (1374). شناخت اساطیر ایران؛ ترجمه­ی: ژاله آموزگار و احمد تفضلی، تهران: نشر چشمه.
- Alden, J. R. D. Heskel, R. Hodges, G. A. Johnson, P. L. Kohl, M. Korfman. 1982. Trade and Politics in Proto-Elamite Iran (and Comments and Reply). Current Anthropology, 23 (6):613 - 640.
- Schmidt, Erich, (1937). Hessar Damghan. Pennsylvania press.
- Phillip Lieberman (1991). Uniquely Human. Cambridge, Mass.: Harvard University Press.