بررسی ادبیات غنایی در فرش های تصویری دوره قاجار (مطالعه موردی: داستان های بهرام گور)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 مربی دانشکده فرش، دانشگاه هنر اسلامی تبریز

2 استادیار دانشکده فرش، دانشگاه هنر اسلامی تبریز

چکیده

 قالی‌های تصویری، گروه نسبتاً بزرگی از قالی‌های دوره قاجار را تشکیل می‌دهند. در این میان تعداد قابل‌توجهی از آن‌ها تصویرگر ادبیات غنی ایران هستند؛ دسته گسترده‌ای از قالی‌های تصویری قاجار این مفهوم را با بهره‌گیری از خط نگاره‌ها، تجلی بخشیده‌اند. این مقاله ضمن معرفی عوامل زمینه‌ساز و مؤثر بر روند تصویرگری در قالی‌های قاجار، به معرفی و بررسی دسته‌ای از قالی‌های تصویری با مضامین و موضوعات ادبی که اختصاص به داستان‌های بهرام گور دارد، می‌پردازد. در این راستا ارتباط بین مضامین کتیبه‌ها با چگونگی تصویرگری، منبع الهام گیری و اهمیت موضوع داستان‌های مربوط به بهرام، مسئله پژوهش بوده و پاسخ‌دهی و ریشه‌یابی موارد نامبرده، از اهداف این مقاله است. طی مطالعات انجام‌گرفته، این داستان‌ها به جهت اهمیت موضوعی و جایگاه ویژه در آن مقطع تاریخی بازتابی از اوضاع سیاسی، اجتماعی و فرهنگی دوران مذکور در ایران‌اند. رویکرد نگارندگان به موضوع تاریخی – توصیفی و گردآوری مطالب و تصاویر به شیوه کتابخانه‌ای بوده است. اطلاعات به‌دست‌آمده به شیوه کیفی تحلیل‌شده‌اند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The study of lyric poetry in Qajar pictorial carpets (Case study: stories of Bahram Gūr)

نویسندگان [English]

  • lale ahani 1
  • ali vandshoari 2
  • azade yaghoubzadeh 1
چکیده [English]

 
Pictorial carpets form a relatively large part of Qajar carpets and significant numbers of them illustrate rich Persian poetry and literature. By using inscriptions, this concept had been manifested in many of Qajar pictorial rugs. This paper aims to introduce underlying and effective factors in process of illustration in Qajar carpets and to study a class of pictorial carpets which include the poetic themes related to stories of Bahram Gūr. In this regard the main question of this research is the relations between the themes of inscriptions, illustrations’ style, source of inspiration and the importance of subject matter (stories of Bahram Gūr). The main purpose of this research is to answer and investigate the above mentioned points. The conducted studies indicate that due to special status and thematic importance of these stories in that particular era, they reflect political, social and cultural situation of that time. The authors have a historical-descriptive approach to this subject. Moreover, the data has been collected by library-based method and the research method is descriptive –analytical one.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Key words: Qajar era
  • Pictorial Carpets
  • Lyric poetry
  • Bahram Gur
منابع
-         آژند، یعقوب (1384). مکتب نگارگری تبریز و قزوین- مشهد. تهران،  نشر فرهنگستان هنر.
-         آفرین، فریده (1389). تحلیل واقع‌گرایی در نگارگری ایرانی از دوره تیموری تا قاجار، دو فصلنامه علمی- پژوهشی مطالعات هنر اسلامی، شماره دوازدهم، ص 72-53.
-         ابراهیمی ناغانی، حسین (1388). مطالعه تطبیقی شکل انسان در نگارگری مکتب هرات و نقاشی قاجار. دو فصلنامه جلوه هنر، شماره 1، ص 28-13.
-         اتیک، آنت (1384). فرش‌های دوران قاجاریه. ترجمه ر. لعلی خمسه، زیر نظر احسان یار شاطر، تاریخ و هنر فرش‌بافی در ایران (بر اساس دائره‌المعارف ایرانیکا). تهران،  نیلوفر.
-         بهدانی، مجید؛ مهر پویا، حسین (1390). بررسی تصویر بهرام گور در هنر ایرانی از دوره ساسانی تا پایان دوره قاجار. فصلنامه علمی – پژوهشی نگره، شماره 19، ص 19-5.
-         دادگر، لیلا (1380). فرش ایران: مجموعه­ای از موزه فرش ایران. تهران،  سازمان میراث فرهنگی کشور.
-         دبیر سیاقی، سید محمد (1384). برگردان روایت گونه شاهنامه فردوسی به نثر. تهران،  نشر قطره.
-         ریاضی، حشمت‌الله (1385). داستان‌ها و پیام‌های نظامی گنجوی. تهران،  نشر حقیقت.
-         شایسته فر، مهناز؛ صباغ پور، طیبه (1390). بررسی قالی‌های تصویری دوره قاجار (موجود در موزه فرش). فصلنامه علمی-پژوهشی باغ نظر مرکز پژوهشی هنر معماری و شهرسازی نظر، شماره هجدهم، سال هشتم، ص 74-63.
-         قریشی، زهرا السادات (1389). نقد و تحلیل روایت در داستان‌های هفت‌پیکر نظامی با رویکردهای ساختارگرایی و پسا ساختارگرایی درباره ادبیات-نقد ادبی. تهران،  نشر علم و دانش.
-         کشاورز افشار، مهدی؛ طاووسی، محمود و ضیمران، محمد (1389). اندیشه سیاسی ایرانشهری در نگارگری ایرانی مطالعه موردی «نگاره بهرام گور و شبانی که سگش را به دار آویخته است» از خمسه نظامی مربوط به دوره شاه‌تهماسب صفوی. دو فصلنامه علمی- پژوهشی دانشگاه هنر، شماره ششم، ص 56-35.
-         کشاورز، حسام (1392). مطالعه ادبیات منظوم در فرش‌های کتیبه دار دوره صفوی، ماهنامه کتاب هنر، شماره 178، ص 90-80.
-         واردی، زرین تاج؛ مختاری، آزاده (1386). بررسی رنگ در حکایت‌های هفت‌پیکر. ادب پژوهی، شماره دوم، ص 189-167.
-         وندشعاری، علی (1387). اسطوره هوشنگ شاهی در قالی‌های تصویری دوره قاجاریه. گل جام، شماره 10، ص 100-87.
-         ملول، غلامعلی (1384). بهارستان: دریچه‌ای به قالی ایران. تهران،  انتشارات زرین و سیمین.
-         یساولی، جواد (1374). قالی‌ها و قالیچه‌های ایران. تهران، چاپ آبان.
-         یوسفی راد، مرتضی (1387). روش‌شناسی سیاست‌نامه نویسی درروش شناسی دانش سیاسی در تمدن اسلامی به کوشش داوود فیرحی. تهران، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، ص 264-243.
-          Sakhai, Essie. 2008. Persian Rugs and Carpets: The Fabric of Life. England: Antique Collectors Club.
-          Milanezi, Enza. 1999. The Carpets: Origins, Art and History. Canada: Firefly Books.