نشانه‌هایی از اسطورة زایش در سنگ ‌نگاره‌های نو یافتة تنگة بهرام چوبین

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

کارشناس ارشد دانشگاه تربیت مدرس

چکیده

منطقة سیمره (شهرستان دره‌شهر) باوجود ارتفاعات کبیرکوه، از گذشته­های دور تا کنون یکی از منابع غنی برای زیستن و تداوم حیات ساکنان بوده است. آثار فراوان برجای‌مانده از دوران مختلف تاریخی و فرهنگی گذشتگان، سندی بسیار محکم برای اثبات چنین ادعایی است. نگارندگان که برای بررسی آثار برجای‌مانده از دورة ساسانیان به تنگة بهرام چوبین رفته بودند، متوجه نگاره‌های صخره­ای برجای‌مانده­ای در این مکان شدند که قدیمی‌تر از آثار ساسانی این منطقه به‌نظر می‌رسیدند. بی‌گمان، این نگاره­ها یادمان­های مردمان ساکن در این منطقه بودند. این نگاره­ها با توجه به شواهد، چرا و مسائل مربوط به دامداری و یا ارتباط بین انسان و حیوان (بز کوهی) را به ذهن منتقل می­کنند. سؤالات اصلی پژوهش عبارت‌اند از: - این سنگ‌نگاره­ها به چه دورة تاریخی تعلق دارند؟ - آیا این نقوش علاوه‌بر مباحث مربوط به گذران معیشت، بیان‌کنندة اندیشه­ای اساطیری در این سرزمین هستند؟ فرضیة پژوهش این است که قدمت این سنگ­نگاره­ها به هزارة اول ق.م برمی‌گردد و فراوانی نقش بز کوهی در سایر آثار موزه­ای این منطقه، وجود یک اندیشة اساطیری به‌نام «اسطورة زایش» را در فرهنگ و هنر این مردمان نشان می‌دهد. مطالعات نشان می‌دهند که این سنگ­نگاره­ها به احتمال فراوان به هزارة اول ق.م متعلق هستند و در این هزاره، اسطورة زایش براساس شواهد و مدارک، در آثار برجای‌مانده از آن‌ها نمود یافته است. این پژوهش را با روش توصیفی و تحلیلی و جمع‌آوری اطلاعات با مطالعات میدانی و کتابخانه­ای انجام داده‌ایم.    

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Signs of the myth of procreation in the newfound rock art in Bahram Choobin Strait

نویسندگان [English]

  • A Sharifinia
  • Akram Ahmadi
  • Neda Ghanbari
چکیده [English]

  Seimareh region (Darh Shahr township), with the advantage of being located close to Kabir Kooh highlands, has always been a rich resource for its inhabitants to well sustain a life. The existence of various remnants from different historic-cultural periods of time in this region could be a valid piece of evidence for what was just said. The authors who had already taken an expedition to this strait for conducting a survey on the Sassanid relics in the region could notice the on-rock reliefs/designs there for the first time. These designs definitely belong to people who some time used to be residents in this region. The main theme of this rock-art works appears to be cattle’s grazing or in particular the relation existing between human and ibex. Our main questions here are as follow. Which period of time do these reliefs belong to? Do these reliefs represent mythological beliefs as well as daily life and subsistence base of their creators? The presumption our study is based on come from the fact that the abundance of the motif of this animal (ibex) on the other museum objects indicates the existence of a mythological idea, i.e. the myth of procreation, in these people’s art and culture. In the end we will come to this conclusion that these rock-art works probably date back to the first millennium B.C. since during this millennium the myth of procreation could be observed on other different existing records and finds. This study has been carried out applying a descriptive-analytic method beside both library and field researches.      

کلیدواژه‌ها [English]

  • Key words: rock-art works
  • Dareh Shahr township
  • Bahram Choubin Strait
  • myth of procreation
  • first millennium B.C
- آمیه، پیر، (1372)، تاریخ ایلام، ترجمۀ شیرین بیانی، چ 2، انتشارات دانشگاه تهران، تهران.
- ارجمندی، رویا، (1387)، بررسی قلعه‌های قاجاریه در استان ایلام، پایان‌نامة کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد اسلامی، دانشکدة ادبیات و علوم انسانی (منتشرنشده).
- ابن‌خردادبه، (1370)، المسالک الممالک، ترجمة دکتر حسین قره‌چانلو، مترجم، تهران.
- اشپولر، برتولد، (1373)، تاریخ ایران در قرون نخستین اسلامی، ترجمة جواد فلاطوری، علمی و فرهنگی، تهران.
- ایزدپناه، حمید، (1363)، آثار باستانی و تاریخی لرستان، چ 2، آگاه، تهران.
-  ملکزاده، ملکه (بیانی)، (1363)، تاریخ مهر در ایران، یزدان، تهران.
- بیک­محمدی، خلیل‌الله، محسن جانجان و نسرین بیک‌محمدی، (1391)، «معرفی و تحلیل نقوش سنگ‌نگاره­های نویافته مجموعه B ارگس سفلی (ملایر- همدان)»، مجلة نامة باستان‌شناسی، ش 2، صص 121- 140.
- رضایی، مهدی و خیرالنسا جودی، (1389)، «اشکفت‌نگاره‌های هلوش»، معرفی، توصیف، تفسیر و گاهنگاری، سایت مجلة علمی ترویجی انسان‌شناسی و فرهنگ.
- رفیع­فر، جلال‌الدین، (1381)، «سنگ‌نگاره­های ارسباران (سونگون)»، مجلة نامة انسان‌شناسی، د 1، ش 1، صص 45- 76.
- کامبخش‌فرد، سیف‌الله، (1368)، «دره‌شهر»، شهرهای ایران، ج 3، جهاد دانشگاهی، تهران.
- لک‌پور، سیمین، (1389)، کاوش‌ها و پژوهش‌های باستان‌شناسی در دره‌شهر (سیمره)، پازینه، تهران.
- لورا گوران، آندره، [بی‌تا]، دانسته‌هاوندانسته­هایتاریخهنر، ترجمة نورالدین فرهیخته، پوشش، [بی‌جا].
- مجیدزاده، یوسف، (1370)، تاریخ تمدن ایلام، مرکز نشر دانشگاهی، تهران.
- معصومی، غلامرضا، (1348)، «ساغرهای مفرغی لرستان»، بررسی­های تاریخی، ش 20 و 21، صص 21- 44.
- معصومی، غلامرضا، (1349)، «نقش بز کوهی بر روی سفال‌های پیش از تاریخ ایران»، بررسی‌های تاریخی، ش 28، صص 255- 292.
- مقدسی، ابوعبد‌الله محمد‌بن احمد، (1361)، احسن‌التقاسیم فی معرفة الاقالیم، ترجمۀ علی‌نقی منزوی، شرکت مؤلفان و مترجمان ایران، تهران.
- Stein, Sir Aurel, (1940), Old Routes of Western Iran, London.