"لباس و هویت: ابعاد هویت فرهنگی در لباس ایرانی"

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه طراحی پارچه و لباس، دانشگاه الزهراء، تهران، ایران

چکیده

فرهنگ ایرانی مجموعه‌ای از سنن، آیین، مذهب و زبان است که توانسته در میان اقوام به اصولی نسبتاً واحد برسد. هویّت (پرسش از کیستی) از نگرش‌های فرهنگی زاده شده و جایگاه انسان در هستی را نشان می‌دهد. هویّت گاه بالذات و گاه بالعَرَض است. مسألۀ پوشاک به عنوان یک شأن انسانی، نمودی از هویّت فرهنگی به شمار می‏رود. بنابر‌این، ارتباط هویّت و لباس اینگونه است که شأن عرضی یا صورت ظاهری لباس، برآمده از رفتار بشری و بالتبع دارای اجزائی ‌متغیر است و بخش ذاتی آن محتوای عمیق دارد و معانی آن، با خُلق انسانی مرتبط است که مفهومی والاتر، ثابت یا با تغییرات کم‌تر دارد، چرا که این مفاهیم از بطن انسان و فرهنگ برآمده از آن نشأت می‌گیرند.این نوشتار با هدف بررسی جایگاه لباس، یکی از نمودهای هویّت فرهنگی و بیان مؤلّفه‏های لباس ایرانی اجرا شد و در صدد پاسخگویی به این پرسش اساسی بود که مؤلّفه‏های هویّتی در لباس ایرانی کدام است؟ روش پژوهش، توصیفی تحلیلی و شیوۀ گردآوری اطلاعات، کتابخانه‌ای بود. نتایج پژوهش گواه آن بود که کارکرد طرح، رنگ، بافت و تزئینات در لباس، علاوه بر جنبۀ زیبایی‏بخشی، سبب حفظ حرمت بشری و متناسب با تفکّر بومی و ملّی، همسو با شرایط زمانی و مکانی و هم‏سنخ با ارزش‏های تمثیلی در هنرهای سنّتی ایرانی است. به جهت دستیابی به نتایج مطلوب، ایده‌های برخی نظریه‌پردازان سنت‌گرا و کتب تاریخی قرن اخیر در باب پوشاک بررسی شد.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Costume and Identity: Characteristics of Cultural Identity in Iranian Clothing

نویسنده [English]

  • m mounesisorkheh
چکیده [English]

 
Iranian culture is a collection of traditions, customs, religions and languages which has achieved a relatively united principle across the nation. The identity (questioning who we are) is generated through cultural attitudes and is the indicator of humans in existence. Sometimes Identity is essential and in some other cases it is accidental. The issue of clothing and costume, as a matter of human dignity, is a symbol of cultural identity. Therefore, the relationship between identity and clothing could be defined as fallow, the outward aspect or appearance of the costume comes from human behavior which consequently leads to changing components; and the inherent part has a deep content which its meanings are related to human mood, and due to the fact that these concepts are rooted in human’s nature and the culture created by it; they have a higher or stable meaning or there are fewer changes in such meaning. Present research aims to study position of clothing and costumes as a symbol of cultural identity and present the features of Iranian clothing, and also to answer the critical question that: what are the cultural characteristics of Iranian costume? The research method is descriptive – analytical and data was gathered from library resources. Results indicate that pattern, color, texture and ornaments of a costume not only has a beautifying aspect but it also will guard humans’ sanctity and is proportionate with national and local thinking, favorable toward condition of time and space and according to symbolic values of Iranian traditional arts. In describing such themes, Ideas of some traditional theorists as well as historical books of recent century about clothing and costumes were also studied to achieve desirable results.
 
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Iranian Costume
  • identity
  • Cultural Identity
  • Iranian Culture
  • Characteristic of Clothing
--- (1370). قرآن کریم، ترجمۀ مهدی الهی قمشه‎ای، چاپ اول، تهران: ناس،.
سید رضی، شریف (1386). نهجالبلاغه، ترجمۀ محمد دشتی، چاپ دوم، قم: طوبای محبت.
آشوری، داریوش (1381). تعریف‌ها و مفهوم فرهنگ، چاپ دوم، تهران: آگه.
احمدی، حمید (1388). بنیادهای هویت ملی ایرانی، چاپ اول، تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
اکبری، محمدعلی (1384). تبارشناسی هویت جدید ایرانی (عصر قاجاریه و پهلوی اول)، چاپ اول، تهران: نشر علمی و فرهنگی.
بورکهارت، تیتوس (1365). هنر اسلامی (زبان و بیان ترجمۀ مسعود رجبنیا ، چاپ اول، تهران: سروش.
بورکهارت، تیتوس (1386). مبانی هنر اسلامی، ترجمۀ امیر نصری ، چاپ اول، تهران: حقیقت.
بورکهارت، تیتوس (1369). هنر مقدس (اصول و روش‌ها)، ترجمۀ جلال ستاری، چاپ اول، تهران: سروش.
پورجعفر، محمدرضا و موسوی‌لر، اشرف (1381). بررسی ویژگی‌های حرکت دورانی مارپیچ؛ «اسلیمی» نماد تقدس، وحدت و زیبایی، فصلنامه علمی پژوهشی علوم انسانی دانشگاه الزهراء، (43): 184-207.
پولاک، ادوارد یاکوب، (1851). سفرنامه پولاک (ایران و ایرانیان ترجمه کیکاووس جهانداری (1361)، نشر خوارزمی، تهران.
تبریزی، شمس‌الدین محمد (1389). مقالات شمس، ویرایش جعفر مدرس صادقی، چاپ دهم، تهران: مرکز.
جنکینز، ریچاردز (1381). هویّت اجتماعی، ترجمه تورج یاراحمدی ، چاپ اول، تهران: شیرازه.
حیاتی، زهرا (1386). از هویت ایرانی، چاپ اول، تهران: سورۀ مهر.
دریابندری، نجف (1369). درد بی‌خویشتنی (بررسی مفهوم الیناسیون در فرهنگ غرب)، چاپ اول، تهران: پرواز.
دورانت، ویل (1337). تاریخ تمدن، مشرق زمین: گاهواره تمدن، کتاب اول، ترجمه احمد آرام، تهران: با همکاری مؤسسه نشر فرانکلین، نیویورک.
راوندی، مرتضی (1383). تاریخ اجتماعی ایران، جلد هفتم، چاپ چهارم،تهران: آگاه.
رجایی، فرهنگ (1386). مشکله هویت ایرانیان امروز (ایفای نقش در عصر یک تمدن و چند فرهنگ)، چاپ چهارم، تهران: نی.
شایگان، داریوش (1391). آسیا در برابر غرب، چاپ اول، تهران: امیرکبیر.
شایگان، داریوش (1380). افسون‌زدگی جدید: هویّت چهل تکه و تفکر سیار، ترجمۀ فاطمه ولیانی، چاپ اول، تهران: فرزان روز.
شریعتی، علی (1371). بازشناسی هویت ایرانی- اسلامی (مجموعه آثار شمارۀ 27)، چاپ سوم، تهران: الهام.
غزالی طوسی، امام زین‌العابدین ابوحامد محمد (1319). کیمیای سعادت، به اهتمام احمد آرام، تهران: مرکزی.
فاخوری، حنا و خلیل جر (1381). تاریخ فلسفه در جهان اسلامی، ترجمۀ عبدالمحمد آیتی. چاپ ششم، تهران: نشر علمی و فرهنگی.
فروزانفر، بدیع‌الزمان (1367). ترجمۀ رساله قشیریه، با تصحیحات و استدراکات بدیع‌الزمان فروزانفر، چاپ سوم، تهران: علمی و فرهنگی.
فروغی، محمدعلی (1366). سیر حکمت در اروپا، از زمان باستان تا مائه‌ی هفدهم، سه جلدی، چاپ چهارم، تهران: زوار.
کاجی، حسین (1378). کیستی ما، چاپ اول، تهران: روزنه،.
گنون، رنه (1349). بحران دنیای متجدد، ترجمه ضیاءالدین دهشیری، تهران: دانشگاه تهران.
گیدنز، آنتونی (1377). پیامدهای مدرنیت، ترجمه محسن ثلاثی، تهران: مرکز.
لاهوری، اقبال (1343). کلیات اشعار فارسی مولانا اقبال لاهوری، با مقدمه و شرح احوال و تفسیرکامل احمد سروش، گیلان:: کتابخانه سنایی،.
مطهری، مرتضی (1362). خدمات متقابل اسلام و ایران، قم: اسلامی.
مگی، براین(1372). فلاسفه بزرگ، ترجمۀ عزت‌اله فولادوند، تهران: نشر.
معین، محمد (1387). فرهنگ فارسی معین (یک جلدی، همراه با تلفظ و علامات اختصاری)، چاپ اول، تهران: فرهنگ‌نما.
ملز، آرتور؛ جری واین برگر؛ ریچارد زینمان (1385). دموکراسی و هنر، گروه ترجمه شیراز، زیر نظر شاپور جورکش، چاپ اول، تهران: چشمه.
هنفلینگ، اسوالد (1381). چیستی هنر، ترجمۀ علی رامین، تهران:  هرمس.
یارشاطر، احسان (1383). پوشاک در ایران زمین (از سری مقالات دانشنامه ایرانیکا)، ترجمۀ پیمان متین، مقدمه علی بلوکباشی، چاپ دوم، تهران امیرکبیر.